Кәдімгі қарағайдың дәрілік құралдарының медицинада қолданылуы

Мақала кәдімгі қарағайдың халық және ресми медицинада қолданылуына арналған. Соңғы 10 жылдағы өзекті ақпарат жиналған. Осы шолуда фитопрепараттардың дерттерді кешенді емдеу және алдын-алу тәжірибесінде қолданылуы да қарастырылған. Мақалада халық және ресми медицинада кәдімгі қарағайдың әр түрлі бөліктерінен (қылтандары, бүршіктері, қабығы, шайыры) алынған әр түрлі дәрілік құралдардың (тұнбалардың, қайнатпалардың, тұндырмалардың, экстрактардың, тосаптардың, майлардың, ұнтақтардың, скипидардың) қолданылуы туралы мәселелер келтірілген. Аталған дәрілік құралдар жараны жазатын, күйікке қарсы, қабынуға қарсы, вирустарға қарсы, адаптогендік, дезинтоксикациялық, гепатоқорғау, биоқуаттандыру, жалпы нығайту, адам организміне тыныштандыратын әсерлер көрсетеді, сонымен қатар, қан түзуді, иммундық жүйенің қызметін, регенерация үрдістерін жақсартады, организмді микро- және макроэлементтермен байытады, радионуклидтерден арылтады. Кәдімгі қарағай шикізатынан алынған дәрілік құралдар тамақ, өкпе дерттерінде, жарақаттардан қан кеткенде, ревматизм, құяң, шемен, рахит дерттерінде, зат алмасуы бұзылғанда, сонымен қатар жоғары тыныс жолдарының қабыну дерттерінде ингаляцияда қолданылады. Зерттеу төмендегі ізденіс жүйелері бойынша жүргізілді: Scopus, Рubmed, elibrary.ru, Yandex, Google.

1. Абдиев, Ф.Т. Применение фитотерапии при паразитарных инвазиях у детей / Ф.Т. Абдиев, Л.Б. Махмудова, А.С Ахмедов, И.Ж Кулматов, Ф.А. Сайфиев, Э.Т. Аметов // Вестн. науки и образования. – 2022. – № 8. – С. 80-86.

2. Анисимов, А.М. Сосна: лечебные свойства хвои и сосновых почек / А.М. Анисимов // Ravilov.Media. – (https://ravilov.media/index.php/medicinal-plants/pine-pinus-sylvestris-healthbenefits).

3. Большая Медицинская Энциклопедия. – Третье изд. – (https://search.rsl.ru/ru/record/01006869872?ysclid=ldlzhd1kq7155010188).

4. Величко, Н.А. Химический состав водного экстракта ели сибирской (picea оbovata) и разработка рецептуры безалкогольного напитка на его основе / Н.А. Величко, Е.А. Рыгалова // Вестник КрасГАУ. – Красноярск. – 2018. – № 3. – С. 143-146.

5. Гаммерман, А.Ф. Лекарственные растения (растения-целители): справочное издание / А.Ф. Гаммерман, Г.Н. Кадаев, А.А. Яценко-Хмелевский. – М.: - Высшая школа, 2018. – 400 c.

6. Жуковская, Е.В. Фитотерапия в онкологии / Е.В. Жуковская, Н.П. Петрушкина // Педиатрический вестник Южного Урала. – 2019. – № 1. – С. 57-65.

7. Кароматов, И.Д. История фитотерапии - сосна в древней и народной медицине / И.Д. Кароматов // Социальная медицина. – 2018. – № 4 – С. 5-11.

8. Касьянова, Н. Большая энциклопедия народной медицины / Н. Касьянова. – М.: Эксмо, 2006. -1088 с.

9. Коноплева, М.М. Поиск новых видов сырья сосны лесной / М.М Коноплева, И.Д. Дейненко // Вестник фармации. – 2006. – № 3. – С. 38-42.

10. Косман, В.М. Изучение состава биологически активных веществ сухих экстрактов эхинацеи узколистной и шалфея лекарственного / В.М. Косман, О.Н. Пожарицкая, А.Н. Шиков, В.Г. Макаров // Химия растительного сырья. – 2012. – № 1. – С. 153-160.

11. Маланкина, Е.Л. Необыкновенная сосна обыкновенная / Е.Л. Маланкина // Greeninfo. –(https://www.greeninfo.ru/decor_trees/pinus_silvestris.html/Article/_/aID/5087).

12. Носаль, М.А. Лекарственные растения и способы их применения в народе / М.А Носаль, И.М. Носаль. – Мн.: Полымя, 1997. – С. 259-261.

13. Основы фитотерапии: учебное пособие для студентов фармацевтических факультетов медицинских вузов / В.А. Куркин [и др.]. – ООО «Офорт»: ФГБОУ ВО СамГМУ Минздрава России, 2019. – 284 с.

14. Сироп сосновая почка // Биолит Природная аптека Сибири. – (https://www.biolit.ru/catalog/wellness/sirop-sosnovaya-pochka/).

15. Сосна обыкновенная (Pinus silvestris L.) // Компания «Здоровье». – (https://lektrava.ru/encyclopedia/sosna-obyknovennaya/).

16. Успешное применение коры сосны в медицине и садоводстве // Glav-Dacha. – (https://glav-dacha.ru/uspeshnoe-primeneniekory-sosny/).

17. Bradley, W.G. An orally active immune adjuvant prepared from cones of Pinus sylvestris, enhances the proliferative phase of a primary T cell response / W.G. Bradley, K.N. Holm, A. Tanaka // BMC Complementary and Alternative Medicine. – 2014. – № 14. – Р. 163-174.

18. Kazancı, С. Medicinal ethnobotany of wild plants: across-cultural comparison around Georgia -Turkey border, the Western Lesser Caucasus / С. Kazancı, S. Oruç, M. Mosulishvili // Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine. – 2020. – № 16. – P. 1-20.

19. Kizilarslan, Ç. Ethnobotanical uses of genus Pinus L. (Pinaceae) in Turkey / Ç. Kizilarslan, Е. Sevg // Indian Journal of Traditional Knowledge. – 2013. – № 12. – P. 209 – 220.