ДИАБЕТ АЛДЫ ЖАҒДАЙМЕН АУЫРАТЫН НАУҚАСТАРДАҒЫ ИНТИМА-МЕДИА ҚАЛЫҢДЫҒЫ МЕН ИНСУЛИНГЕ ТӨЗІМДІЛІК КӨРСЕТКІШТЕРІНІҢ ENDOCAN-1 ДЕҢГЕЙІ АРАСЫНДАҒЫ БАЙЛАНЫСЫ

Предиабетпен ауыратын науқастардағы қан тамырлары қабырғасының өзгеруі қазіргі уақытта жақсы түсінілмеген, дегенмен, тіпті преддиабет сатысында эндотелий дисфункциясы (ЭД) пайда болады. Мақсаты: диабет алды жағдайы бар науқастардағы эндотелиальды дисфункция маркері - Endocan-1, интима-медиа қалыңдығы (ИМҚ) және инсулинге төзімділік (ИТ) көрсеткіштері арасындағы байланысты зерттеу. Материалдары мен әдістері: 18-ден 65 жасқа дейінгі 133 адамның қатысуымен кросс-секциялық бақылаулы зерттеу жүргізілді. Сауалнама мен клиникалық бағалау жүргізілгеннен кейін, зерттеуге қатысушылар 2 топқа бөлінді: 1 топ (n=55) - диабет алды жағдаймен ауыратын науқастар, 2 топ (n=78) - диабет алды жағдайы жоқ науқастар. HbA1c деңгейі 5,7% -дан 6,4% дейін көрсеткіш диабет алды жағдай деп саналды. Жалпы ұйқы артериясын (ЖҰА) ультрадыбыспен өлшеуде ИМҚ>0,9 мм болуы атеросклероздың бар екендігін көрсетті. Нәтижелер: Endocan-1 деңгейіндегі айтарлықтай айырмашылықтар 1-тобы (орташа±SD: 1787.18±435.1 пг/мл) мен 2 топ (626.19±118.1 пг/мл; p=0.01) арасында анықталды. Сондай-ақ ИМҚ зерттеуінде 2-топпен салыстырғанда 1-ші топтағы науқастарда айтарлықтай айырмашылықтар табылды, осылайша оң ЖҰА-ның ИМҚ 0,85±0,18 мм, сол жақ ЖҰА-ның ИмҚ 0,96±0,22 мм (p=0,03) диабет алды жағдаймен ауыратын науқастарда болды. Корреляциялық талдауда Endocan-1, оң ЖҰА-ның ИМҚ (r=0.62; p=0.005), сол жақ ЖҰА-ның ИМҚ (r=0.86; p<0.001) және атеросклероз (r=0.86; p<0,001) араларында корреляциялық байланыс анықталды. Бұл мәліметтер диабет алды жағдаймен ауыратын науқастарда Endocan-1 жоғарылауы ЖҰА-ның ИМҚ қалындауымен байланысты екенін көрсетеді. Сонымен қатар, Endocan-1 деңгейінің жоғарылауы осы науқастарда субклиникалық атеросклероздың дамуына әсер етеді. Endocan-1 инсулинмен (r=0,27; p=0,03), IR-HOMA индексімен (r=0,37; p=0,02), C-пептидпен (r=0,23; p=0,03), аш қарындағы глюкозамен (r=0,22; p=0,05) дәлелді корреляцияны көрсетті. Қорьтынды: біз диабет алды жағдаймен ауыратын науқастарда Endocan-1 биомаркері, ЖҰА-ның ИМҚ және ИТ арасындағы байланысы бар екендігі анықталды. ИТ жоғарлауы Endocan-1 деңгейінің және ИМҚ-ның жоғарылата отырып, науқастарда ЭД және жүрек-қан тамырлары қаупінің жоғарлауына алып келеді.

диабет алды жағдай, Endocan-1, медиана интимдік қалыңдығы, эндотелий дисфункциясы

1. Adeva-Andany M. M. Insulin resistance is a cardiovascular risk factor in humans /M. M. Adeva-Andany, J. Martfnez-Rodrfguez, M. Gonzalez-Lucan //Diabetes Metab. Syndr. - 2019. - V. 13 (2). - P. 1449-1455.

2. American Diabetes Association. Classification and diagnosis of diabetes. Sec. 2. In Standards of Medical Care in Diabetes-2017 // Diabetes Care. - 2017. - V. 40. - P. 11-24.

3. Antoaneta G. Endothelial dysfunction and intima media thickness are selectively related to the different carbohydrate disturbances across the glucose continuum /G. Antoaneta, A. Yavor, G. Tsvetan //Arch. Physiol. Biochem. - 2019. - V. 125 (5). - P. 430-434.

4. Athanasios R. Carotid intima-media thickness is an independent predictor of all-cause mortality and cardiovascular morbidity in patients with diabetes mellitus type 2 and chronic kidney disease /R. Athanasios, R. Stefanos, P. Stylianos //Renal failure. - 2019. - V. 41. - P. 131-138.

5. Balamir I. Association of Endocan, Ischemia-Modified Albumin, and hsCRP Levels With Endothelial Dysfunction in Type 2 Diabetes Mellitus / I. Balamir, I. Ates, C. Topcuoglu //Angiology. - 2018. - V. 69 (7). - P. 609-616.

6. Balta S. Endocan - a novel inflammatory indicator in newly diagnosed patients with hypertension: a pilot study /D. P. Mikhailidis, S. Demirkol, C. Ozturk //Angiology. - 2014. - V. 65 (9). -P. 773-777.

7. Balta S. Elevated serum levels of endocan in patients with psoriasis vulgaris: correlations with cardiovascular risk and activity of disease /S. Balta, S. Demirkol, D. P. Mikhailidis //Br. J. Dermatol. - 2013. - V. 169. - P. 1066-1070.

8. Cardiovascular deseases. WHO. Key facts. May 2017. Available from: https:// www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds)

9. Cesana F. Impact of blood glucose variability on carotid artery intima media thickness and distensibility in type 1 diabetes mellitus /F. Cesana, C. Giannattasio, S. Nava //Blood Press. - 2013. - V. 22. - P. 355-361.

10. Cihan A. Assessment of Subclinical Atherosclerosis by Carotid Intima-Media Thickness and Epicardial Adipose Tissue Thickness in Prediabetes /A. Cihan, E. S. Leyla, G. Esin // Angiology. - 2016. - V. 67 (10). - P. 961-969.

11. Dallio M. Endocan Serum Levels in Patients with Non-Alcoholic Fatty Liver Disease with or without Type 2 Diabetes Mellitus: A Pilot Study /M. Dallio, M. Masarone, G. Caprio //J. Gastrointestin. Liver Dis. - 2017. - V. 26 (3). - P. 261-268.

12. Einarson T. R. Relationship between blood glucose and carotid intima media thickness: a meta-analysis /T. R. Einarson, J. Hunchuck, M. Hemels //Cardiovasc. Diabetol. - 2010. - V. 9. -P. 37.

13. European Guidelines on CVD Prevention in Clinical Practice 2016 //Eur. J. Prev. Cardiol. - 2016. - V. 23 (11). - P. 1-96.

14. Iana S. Intima-media thickness: appropriate evaluation and proper measurement // The e-Journal of Cardiology Practice. - 2015. - V. 13. - P. 234-239.

15. Joseph F. P. Associations of cardiovascular risk factors, carotid intima-media thickness and left ventricular mass with inter-adventitial diameters of the common carotid artery: the MultiEthnic Study of Atherosclerosis (MESA) /F. P. Joseph, W. Quenna, Johnson W. Craig //Atherosclerosis. - 2011. - V. 218 (2). - P. 344-349.

16. Kannel W. B. Diabetes and cardiovascular risk factors: the Framingham study /W. B. Kannel, D. L. McGee //Circulation. - 1979. - V. 59. - P. 8.

17. King P. The UK prospective diabetes study (UKPDS): clinical and therapeutic implications for type 2 diabetes /P. King, I. Peacock, R. Donnelly //Br. J. Clin. Pharmacol. - 1999. - V. 48 (5). - P. 643-648.

18. Kundi H. The Relationship Between Serum Endocan Levels With the Presence of Slow Coronary Flow: A Cross-Sectional Study /H. Kundi, M. Gok, E. Kiziltunc //Clin. Appl. Thromb. Hemost. - 2017. - V. 23(5). - P. 472-477.

19. Kundi H. Admission Endocan Level may be a Useful Predictor for In-Hospital Mortality and Coronary Severity Index in Patients With ST-Segment Elevation Myocardial Infarction /H. Kundi, A. Balun, H. Cicekcioglu //Angiology. - 2017. - V. 68 (1). - P. 46-51.

20. Lassalle P. ESM-1 Is a Novel Human Endothelial Cell-specific Molecule Expressed in Lung and Regulated by Cytokines /P. Lassalle, S. Molet, A. Janin //J. Biol. Chem. - 1996. - V. 23. -P. 20458-20464.

21. Liu M. Infuence of blood glucose fuctuation, C-peptide level and conventional risk factors on carotid artery intima-media thickness in Chinese Han patients with type 2 diabetes melli-tus /M. Liu, L. Ao, X. Hu //Eur. J. Med. Res. - 2019. - V. 24. - P. 13.

22. Maria G. Carotid intima-media thickness in the Spanish population: reference ranges and association with cardiovascular risk factors / G. Maria, S. Isaac, A. David //Rev. Esp. Cardiol. - 2012. - V. 65 (12). - P. 1086-1093.

23. Novo S. Preclinical atherosclerosis and metabolic syndrome increase cardio- and cerebrovascular events rate: a 20-year follow up /S. Novo, A. Peritore, R. L. Trovato //Cardiovasc Diabetol. - 2013. - V. 12. - P. 155.

24. Qiu C. R. Serum Endothelial Cell-Specific Molecule 1 (Endocan) Levels in Patients With Acute Myocardial Infarction and Its Clinical Significance /C. R. Qiu, Q. Fu, J. Sui //Angiology. - 2017. - V. 68 (4). - P. 354-359.

25. Qiu C. R. Analysis of Serum Endothelial Cell-Specific Molecule 1 (Endocan) Level in Type 2 Diabetes Mellitus With Acute ST-Segment Elevation Myocardial Infarction and its Correlation: A Pilot Study /C. R.Qiu, Q. Fu, J. Sui //Angiology. - 2017. - V. 68(1). - P. 74-78.

26. Qiu C. R. Serum Endothelial Cell-Specific Molecule 1 (Endocan) Levels in Patients With Acute Myocardial Infarction and Its Clinical Significance /C. R. Qiu, Q. Fu, J. Sui //Angiology. - 2017. - V. 68 (4). - P. 354-359.

27. Roshan K. M. Relationship between Atherogenic Indices and Carotid Intima-Media Thickness in Prediabetes /K. M. Roshan, S. Neelima, R. Vedika //A Cross-Sectional Study from Central India. - Dheli, 2016. - 34 p.

28. Scherpereel A. Overexpression of endocan induces tumor formation /T. Gentina, B. Grigo-riu //Cancer Res. - 2003. - V. 15. - P. 6084-6089.

29. Selvin E. Glycated Hemoglobin, Diabetes, and Cardiovascular Risk in Nondiabetic Adults /E. Selvin, M. W. Steffes, F. L. Brancati // N. Engl. J. Med. - 2010. - V. 362. - P. 800-811.

30. Summary of the 2007 European Society of Hypertension (ESH) and European Society of Cardiology (ESC) guidelines for the management of arterial hypertension //Vasc. Health Risk Manag. - 2007. - V. 3 (6). - P. 783-795.

31. The SCORE calculator; 2019. Available from: https://medsoftpro.ru/kalkulyatory/kalkulyator-score.html

32. World Health Organization, Health of the Population of the Republic of Kazakhstan and the Activities of Health Organizations in 2017. World Health Organization. - Astana, 2018. - 354 p.

33. Yaya L. The Association Between Endocan Levels and Subclinical Atherosclerosis in Patients With Type 2 Diabetes Mellitus /L. Yaya, Y. Zhang, W. Shi //Am. J. Med. Sci. - 2017. - V. 353. - P. 433-438.

34. Ye M. F. Elevated endocan concentration is associated with coronary slow flow /Z. W. Zhao, Y. K. Luo, Dong X. F. //Scand. J. Clin. Lab. Invest. - 2016. - V. 76 (5). - P. 345-348.

35. Yilmaz M. I. Plasma endocan levels associate with inflammation, vascular abnormalities, cardiovascular events, and survival in chronic kidney disease /D. Siriopol, M. Saglam, Y. G. Kurt //Kidney Int. - 2014. - V. 86 (6). - P. 1213-1220.

36. Yuan-Yuan Z. Analysis of risk factors for carotid intima-media thickness in patients with type 2 diabetes mellitus in Western China assessed by logistic regression combined with a decision tree model / Z. Yuan-Yuan, Q. Hong-Mei, Y. Ying //Diabetol. Metab. Syndr. - 2020. - V. 12. -P. 8.